[جلد اول]
پیشگفتار
کتابی را بر تو نازل کردیم که بیانگر همه چیز و «1» ؛ وَ نَزَّلْنا عَلَیْکَ الْکِتابَ تِبْیاناً لِکُلِّ شَیْءٍ وَ هُديً وَ رَحْمَۀً وَ بُشْري لِلْمُسْلِمِینَ »
.« رهنمود و رحمت و بشارت براي مسلمانان است
مسلمانان در صدر اسلام، قرآن را با همان جلوه اولیهاش در مییافتند و معانی و مقاصد آن را با همان اذهان پاك، به دور از هر
گونه آلودگی فکر و پندار ناروا به خوبی درك میکردند؛ چرا که قرآن به زبان آنان و همگون با شیوه کلامیشان، شیوا و رسا
نازل شده بود. قرآن به خاطر نویی و تازگیش بر ایشان دلنشین و پذیرا بود، آن را به راحتی دریافت میکردند و از سرچشمه زلال
معانی آن سیراب میگشتند.
چنانچه گاه در برخی از تعابیر قرآن- به سبب دقت و ظرافت معانی- با ابهام و مشکلی رو به رو میشدند، چندان به درازا
نمیانجامید؛ زیرا به آسانی به راه گشایی برجسته و راهنمایی بلند مرتبه، براي فهم تمامی جوانب دین از جمله قرآن کریم، دسترسی
داشتند. در چنین حالتی حضرتش آنچه را که فهم ایشان از درك آن ناتوان و فکرشان از رسیدن به کنه آن قاصر بود، براي آنان
( بیان میفرمود، چرا که پیامبر گرامی صلّی اللَّه علیه و آله علاوه بر وظیفه تبلیغ، وظیفه تبیین را نیز بر عهده داشت. خداوند در ( 1
89 : نحل 16
ص: 14
قرآن را بر تو (پیامبر) فرو فرستادیم تا آنچه «1» ؛ وَ أَنْزَلْنا إِلَیْکَ الذِّکْرَ لِتُبَیِّنَ لِلنَّاسِ ما نُزِّلَ إِلَیْهِمْ وَ لَعَلَّهُمْ یَتَفَکَّرُونَ » : این باره میفرماید
.« را براي مردم نازل کردیم، بر ایشان توضیح دهی، باشد که بیندیشند
صفحه 17 از 345
مسلمانان در تمام دوران رسالت و مدتی نسبتا طولانی بعد از آن را بر همین منوال گذراندند، حقیقت قرآن را درك میکردند و با
حجت و دلیل روشن به قرآن عمل میکردند و در کمال قدرت و عزت و سعادت در محیطی آکنده از صلح و صفا، در حالی که به
ریسمان محکم و ناگسستنی الهی چنگ زده بودند، روزگار به کام میگذراندند، ولی با گذشت زمان و توالی ایام، مسلمانانی که
از پی آن مؤمنان خالص آمدند، اندك اندك، از آن روش پاك و منش راستین فاصله گرفته، منحرف شدند و به راههاي گوناگون
رفتند، عدهاي چپ رفتند و برخی راست، با خواستههایی ناسازگار و دیدگاههایی ناهمسو، بدین سان چهرههایی تازه از انواع
بدعتها و گم راهیها و کج رويها رخ نمود و گرایشها و مذاهب به وجود آمدند.
هر یک خود را حق دانسته و راه و روش مورد قبول خود را در پیش گرفت.
در اثر این پدیده، افسانهها و خرافات بنی اسرائیلی به درون احادیث و تفسیر راه یافت و متأسفانه بعضی از گروههاي به ظاهر مسلمان
به سبب غلبه شرایط حاکم بر جامعه یا به خاطر گرایش به جعل احادیث و تحریف معانی قرآن، آن خرافات را در میان مسلمانان
رواج دادند.
این پدیده بلایی بود که متوجه مسلمانان شد، چه بر اثر آن، حق و باطل در هم آمیخت و بین سره از ناسره فرقی گذاشته نشد و
تفسیر، به سبب توان بالایی که این منافقان متظاهر به اسلام در تسخیر افکار و اندیشههاي مسلمانان ضعیفالنفس و امیران طمع پیشه
داشتند، از این درهم ریختگی و انحراف بیشترین سهم را داشت.
خوشبختانه، پیامبر گرامی اسلام صلّی اللّه علیه و آله از همان ابتدا که دسیسهها و نیرنگهاي کینه توزان علیه اسلام را احساس
کرد- آنان که در پی فتنهجویی، آیات محکمه قرآن را رها میکنند و به تأویل آیات متشابه روي میآورند- ملاكها و
.44 : شاخصههایی را براي جدا کردن سره از ناسره به امت مسلمان آموخت و به این ترتیب سدها و ( 1) نحل 16
ص: 15
موانعی در مقابل نفوذ و تأثیر این دسایس شوم قرار داد. مهمترین این ملاكها عبارت بودند از: 1. عرضه احادیث بر آیات محکم
2. پناه بردن و مراجعه به عترت طاهره علیهم السّلام. ؛«1» « هُنَّ أُمُّ الْکِتابِ » ؛ قرآن
و إنّهما لن یفترقا حتّی یردا » ؛ بر اساس حدیث متواتر ثقلین، آنان عدل قرآن و ثقل اصغرند، تا قیامت از هم دیگر جدا نخواهند شد
جدا نشدن این دو (قرآن و عترت) از یکدیگر به معناي تلازم آن دو است، یعنی اکتفا به یکی بدون دیگري .« علیّ الحوض
نادرست است. قرآن پایه و ستون دین است و اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السّلام- از آنجا که وارثان پیامبرند- حاملان قرآن
و مرزبانان حریم احکام آنند.
ما در این کتاب، چون خود را متعهد به پیمودن شیوه سلف صالح، یعنی اصحاب برگزیده پیامبر اسلام و بزرگان تابعان و امامان
معصوم میدانیم، تلاش خواهیم کرد تا راه و روش آنان را در فهم کلام خدا تبیین کنیم و کلید فهم و استنباط معانی و مفاهیم قرآن
را، بر مبناي اصول و قواعد ترسیم شده توسط علماي بزرگ و صاحب نظران، به دست دهیم.
امید آنکه خداوند متعال ما را بر انجام این مهم توفیق و ثبات قدم عنایت فرماید.
إنه ولیّ التوفیق و هو المستعان.
.7 : 1) آل عمران 3 ) قم- محمد هادي معرفت 12 ربیع الاول 1411
ص: